17. Koleksiyonluk Resim ve Hat Müzayedesi

Almanya’daki eğitimi esnâsında modern yazı teknik ve üslûpları üzerinde çalışmış olan Emin Barın, daha çok Latin harfleri ile oluşturulan modern kompozisyonlar ile diploma ve berât yazıları üzerine yoğunlaşmış idi. 1946 senesinde, tedâvüle çıkarılacak yeni madenî paraların yazıları, 1953 yılında tamamladığı Anıtkabir yazıları ile 1955’te yazdığı Yunus Emre’nin mezarındaki yazıları sanatının en olgun örnekleridir.

Öte yandan bir mimar arkadaşının ricâsı üzerine yazdığı kûfî besmele ile hocası Kâmil Akdik’e verdiği sözü yirmibeş yıl sonra yerine getirerek Osmanlı hat sanatında da eser vermeğe başlayan Emin Barın özellikle dîvânî ve kûfî yazıları üzerine yoğunlaşmış, Almanya’da aldığı grafik eğitimini Arap harflerine uygulayıp gelenek ile modernite arasında köprü kuran yeni ve çağdaş kompozisyonlar üretmiştir.

İstanbul’un 500. Fetih Yıldönümü kutlamaları kapsamında bazı kitâbeler hazırladığı gibi, Fâtih Dîvânı’nın basım çalışmalarına da iştirâk eden Emin Barın, Fatih Dîvânı için hazırladığı cildi ile 1958 senesindeki Brüksel Fuarı’nda birincilik ödülü aldığı gibi, bu cildi hazırladığı Akademi bünyesindeki cilt atölyesinde Türk cilt san‘atının canlandırılmasına hizmet etti.

Cild sanatı üzerine ulusal ve uluslararası bazı konferanslarda tebliğler veren Emin Barın, 1978’de Akademi’de, ertesi sene Ankara’daki İş Sanat Galerisi’nde ce 1983’te İstanbul’daki Garanti Bankası Galerisi’nde kişisel sergiler açtı. Yurtdışında da Malezya, Paris ve Almanya’da hat sergileri düzenledi. 

Süleymâniye Cami müezzinlerinden Osmân Efendi’nin oğlu olarak R. 1302/M. 1886’da Vezirköprü’nün Zeytun nahiyesinde doğdu. Üç yaşında İstanbul’a giderek ibtidâ’î ve rüşdî tahsîlini tamamladı. İdâdîden ayrılmak zorunda kalınca Nûr-ı Osmâniye Cami’ndeki meşkhânede Bakkal Ârif Efendi’nin derslerine devam ederek, sülüs ve nesihten icâzet aldı.

R. 1318/M. 1902 senesinde hulefâlıkla Harbiye Nezâreti’nde kâtibliğe başladı. Ertesi sene müsâbaka ile dördüncü sınıf kâtibliğe terfi eden Kâmil Ülgen, Sâmî Efendi’den başladığı ta’lik derslerini R. 1322/M. 1906 tamamlayarak, hocanın pek çok şâkirdinin de iştirak ettiği tantanalı bir cemiyetle icâzet aldı. R. 1323/M. 1907’de Ticâret Mekteb-i Â’lîsi’ne girip ertesi sene de Mekteb-i Hukuk’a geçti. R. 1328/M. 1912’de buradan mezun olduğu gibi, Harbiye Nezâreti’ndeki vazîfesinde de mümeyyizliğe yükseldi. Bu esnâda ilâve olarak Matba’a-i Askeriyye’nin hattatlığı da uhdesine verildi.

 R. 1329/M. 1913 sonlarında Müdâfa’a-i Milliye Vekâleti Ordu Dâ’iresi’nde başladığı askerlik vazîfesine daha sonra Hukuk Müşâvirliği Kalemi’nde devam etti. Bu arada Dârü’t-tedrîs’in de hüsn-i hat mu’allimliğini ifâ etti. Millî Mücâdele’nin ilânı üzerine Ankara’ya giden Kâmil Ülgen, Büyük Millet Meclisi’nin açılışında bir müddet Meclis ve Vilâyet matbaalarının hattatlığını yaptı.

Daha sonra Askerî Dîvân-ı Temyîz’e ve ardından müşâvir muavini olarak Konya’da bulunan 5. Kolordu Kumândânlığı’na memur edildi. Ancak askerliğe alışamadığından senesi dolmadan istifâ etti. İstanbul’a giderek muhtelif matbaalarda hattat olarak görev aldıysa da, harf inkılâbının ilânından sonra bu işlere devam etme şansı kalmadı. Bunun üzerine Adliye Vekâleti’ne yaptığı başvuru sonunda 1930’da Akçaabat Savcılığı’na tayin edildi. Muhtelif adlî memuriyetlerinde bulunduktan sonra tekaüde ayrıldı. 16 Ekim 1958 târihinde vefât etti.   

Bugün Yunanistan sınırları içinde kalan Elbasan’daki Murâdiyye Cami’nin imâmı Seyyid Mehmed Medenî Efendi’nin oğlu olarak orada doğdu. İlk yazı derslerini babasından aldıktan sonra İstanbul’a giderek, Kâtib Mehmed Efendi’nin himâyesine girdi. Onun dâiresindeki tahsîli esnâsında meşâhir-i hattâtînden Eğrikapılı Mehmed Râsim Efendi’den sülüs ve nesih meşkine gayret gösterdiyse de, hocasının vefâtı üzerine icâzetini Taş Mektebli Mustafa Râkım Efendi’den aldı.

Eğitimini tekmîl eyledikten sonra vüzerâ ve ricâle kitâbet hizmetleri ile iştigâl eden Hüseyin Efendi, ömrünü taşrada tükettikten sonra vefât etmişse de, tarihi ve medfeni tesbit edilememiştir. Öte yandan Tercümân Gazetesi Kütüphânesi’nde bulunan H. 1203/M. 1788-1789 senesinde nesihle istinsâh ettiği Muhyiddîn Efendi’nin Vefeyât-ı Fâtıma adlı eserinden anlaşıldığı üzere bu senelerde hayatta idi.

Almanya’daki eğitimi esnâsında modern yazı teknik ve üslûpları üzerinde çalışmış olan Emin Barın, daha çok Latin harfleri ile oluşturulan modern kompozisyonlar ile diploma ve berât yazıları üzerine yoğunlaşmış idi. 1946 senesinde, tedâvüle çıkarılacak yeni madenî paraların yazıları, 1953 yılında tamamladığı Anıtkabir yazıları ile 1955’te yazdığı Yunus Emre’nin mezarındaki yazıları sanatının en olgun örnekleridir.

Öte yandan bir mimar arkadaşının ricâsı üzerine yazdığı kûfî besmele ile hocası Kâmil Akdik’e verdiği sözü yirmibeş yıl sonra yerine getirerek Osmanlı hat sanatında da eser vermeğe başlayan Emin Barın özellikle dîvânî ve kûfî yazıları üzerine yoğunlaşmış, Almanya’da aldığı grafik eğitimini Arap harflerine uygulayıp gelenek ile modernite arasında köprü kuran yeni ve çağdaş kompozisyonlar üretmiştir.

İstanbul’un 500. Fetih Yıldönümü kutlamaları kapsamında bazı kitâbeler hazırladığı gibi, Fâtih Dîvânı’nın basım çalışmalarına da iştirâk eden Emin Barın, Fatih Dîvânı için hazırladığı cildi ile 1958 senesindeki Brüksel Fuarı’nda birincilik ödülü aldığı gibi, bu cildi hazırladığı Akademi bünyesindeki cilt atölyesinde Türk cilt san‘atının canlandırılmasına hizmet etti.

Cild sanatı üzerine ulusal ve uluslararası bazı konferanslarda tebliğler veren Emin Barın, 1978’de Akademi’de, ertesi sene Ankara’daki İş Sanat Galerisi’nde ce 1983’te İstanbul’daki Garanti Bankası Galerisi’nde kişisel sergiler açtı. Yurtdışında da Malezya, Paris ve Almanya’da hat sergileri düzenledi. 

.. O, öyle mütevazı bir odada şâheserler yaratan bir dâhi san’atkârdı. Herşeyden alâkāsını kesmiş, yalnızca san’atına eğilmişdi. Kazâ rüzgarı kendisini Diyarbakır’dan, İstanbul’da yaşayan ünlüler arasına atmışdı. Önce üniversitede okumak istediyse de, geçim derdi geçit vemedi. Fakat onda öyle bir cevher vardı ki, Tanrı onun zihninde öyle bir kapı açdı ki, Diyarbakır’da öğrendiği yazı bilgisi geride kaldı. Zamanının en büyük ustalarıyla tanışdı ve sıcak, muntazam yazı dersi almadan onların arasına katıldı. Tanrı, onu bu iş için hazırlamışdı. Hâmid Bey kısa zamanda dev hattatlarla aynı va’dide yürümeye başladı. Bağdat’dan sonra İslâm yazısının merkezi olan İstanbul’da, seçkin bir makāma erdi ... 

O dünyayı yazılarıyla doldurdu desem, hata etmiş olmam. 1982’ye kadar yetişdirdikleri, bugün Türkiye’nin usta san’atkârları arasında olmakla birlikde, milletlerarası müsâbakālarda da birinciliklerini muhâfaza etmekdedirler. Öyle zannediyorum ki Allah, Hâmid Aytaç’a bu uzun ömrü, yazının Türkler’in elinde kalmasını temenni için vermişdir. Nitekim, “Kur’an Mekke’de doğdu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı!” denmişdir. Ne garib tecellidir ki, aklâm-ı sitte yazılarının şahrâhını, hamd sözüyle Hamdullah açdı. Hâmid de, hamd ederek o büyüklerin yolunu sona erdirdi. Yirmi sene onu unutmayanlarda ve takib edenlerde. O ışıklı yolda yürüyenlere alkışlar. Nûr içinde yat, mekânın cennet olsun...

Prof. Dr. Ali Alparslan, Hattat Hâmid Aytaç Kitabı, s.87-89 

.. O, öyle mütevazı bir odada şâheserler yaratan bir dâhi san’atkârdı. Herşeyden alâkāsını kesmiş, yalnızca san’atına eğilmişdi. Kazâ rüzgarı kendisini Diyarbakır’dan, İstanbul’da yaşayan ünlüler arasına atmışdı. Önce üniversitede okumak istediyse de, geçim derdi geçit vemedi. Fakat onda öyle bir cevher vardı ki, Tanrı onun zihninde öyle bir kapı açdı ki, Diyarbakır’da öğrendiği yazı bilgisi geride kaldı. Zamanının en büyük ustalarıyla tanışdı ve sıcak, muntazam yazı dersi almadan onların arasına katıldı. Tanrı, onu bu iş için hazırlamışdı. Hâmid Bey kısa zamanda dev hattatlarla aynı va’dide yürümeye başladı. Bağdat’dan sonra İslâm yazısının merkezi olan İstanbul’da, seçkin bir makāma erdi ... 

O dünyayı yazılarıyla doldurdu desem, hata etmiş olmam. 1982’ye kadar yetişdirdikleri, bugün Türkiye’nin usta san’atkârları arasında olmakla birlikde, milletlerarası müsâbakālarda da birinciliklerini muhâfaza etmekdedirler. Öyle zannediyorum ki Allah, Hâmid Aytaç’a bu uzun ömrü, yazının Türkler’in elinde kalmasını temenni için vermişdir. Nitekim, “Kur’an Mekke’de doğdu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı!” denmişdir. Ne garib tecellidir ki, aklâm-ı sitte yazılarının şahrâhını, hamd sözüyle Hamdullah açdı. Hâmid de, hamd ederek o büyüklerin yolunu sona erdirdi. Yirmi sene onu unutmayanlarda ve takib edenlerde. O ışıklı yolda yürüyenlere alkışlar. Nûr içinde yat, mekânın cennet olsun..

Prof. Dr. Ali Alparslan, Hattat Hâmid Aytaç Kitabı, s.87-89 

Mehmed Kapudân’ın oğlu olarak H. 1171/M. 1758’de Ünye’de doğdu. Küçük yaşta İstanbul’a bulunan ağabeyi İsmâ‘il Zühdî Efendi’nin yanına gönderildi. Burada tahsiline devam ederken hıfzını ikmâl ile hâfız oldu. Bir yandan da ağabeyinden ve Derviş Alî Efendi’den sülüs ve nesih meşkediyordu. Nihâyet H. 1183/M. 1769 yılında, henüz 12 yaşında olduğu halde ağabeyinden icâzet aldı.

Kısa zamanda hüsn-i hattın her nev’inde, bilhassa celî sülüste ve ressamlıkta mahâret kazanan Mustafa Râkım Efendi, Reisü’l-küttâb Râtib Efendi ile tanıştıktan sonra evlad-ı küberâya yazı talim etmeye başladı. Reisü’l-küttâb Râşid Efendi’nin, yapmış olduğu bir resmi Sultan 3. Selîm’e takdim etmesi üzerine, tasvir-i hümâyunu yapmakla görevlendirildi. Bu resmin beğenilmesi ile 1224 senesi Zi’l-hicce’sinde müderrislik rü’ûsu ile verilen Râkım Efendi, bu tarihten sonraki yazılarında “Râkımü’l-müderris” imzasını kullanmaya başladı.

Ayrıca sikke-i hümâyûn ressamlığına ve tuğray-ı hümâyûnun tanzîmine memur edildi. Hüsn-i hat muallimi olduğu Şehzâde Mahmud ile olan muhabbeti, saltanâtı süresince devam etti. Bu sâyede ilmiye kademesinde hızla ilerleyerek 1229 Cumade’l-âhire’sinde(1814) Edirne Pâyesi’ni, H. 1231/M. 1816 senesinde de Mekke Pâyesi’ni elde etti.  H. 1233/M. 1818’de İstanbul Mollası olup H. 1235/M. 1820’de Anadolu Kazaskerliği pâyesini elde eden Mustafa Râkım Efendi, H. 1238/M. 1822-1823’te bilfiil Anadolu Kazaskeri olduğunda, muhiblerinden Keçecizâde İzzet Molla şu tarihi düşmüştür:

Eyledi târîhi nasbin nâme-i İzzet rakām

Anadolu câhına Râkım Efendi verdi şân

Bu görevde olduğu esnâda Nusretiye Cami’nin yazıları yazmaya memur edildi. Bu işle meşgul olduğu sırada felç geçirdi. İki sene bu halde yaşadıktan sonra H. 1241 senesi Şa’bân’ında (Mart-1826) vefât etti. Vasiyeti üzere Karagümrük’te, daha sonra eşi Emîne Hanım tarafından inşâ ettirilecek olan türbe ve medresenin arsasına defnedildi. Türbesinin dışındaki celî sülüs kitâbede kendi imzası bulunmaktaysa da, bu kitâbeyi vefâtından sonra şâkirdi Hâşim Efendi’nin yazdığı ve üstâdına olan saygısından, onun ketebesini koyduğu mervîdir.    

Enderûn-ı Hümâyûn Mektebi’nin hatt-ı ta’lik mu‘allimi Seyyid Mehmed Bâhir Efendi’nin hafîdi ve Bâb-ı Âlî Nişân Kalemi’nin mümeyyiz mu‘avinlerinden Hacı Mehmed Besim Vefâ’î Efendi’nin oğlu olan Mehmed Bâhir Yesârî 1308 senesinde İstanbul, Kandilli’de doğmuştur. Oradaki Ser-hâlife Mustafa Efendi İbtidâ’î Mektebi’ni bitirdikten daha sonra Beylerbeyi Rüşdî Mektebi’ni ikmâl ile Mercân İdâdîsi’ne girmişse de, üçüncü sınıfta iken, rahatsızlığı nedeniyle terketmek mecburiyetinde kalmıştır.

Bunun üzerine istidâdındaki mahârete istinâden marangozluğa yönelmiş ve bilhassa musıkî aletlerinin îmâli ile meşgul olmağa başlamış olan Mehmed Bâhir Yesârî’nin 976 ud yapmış olduğunu, İbnülemin’e vermiş olduğu beyânâttan anlamaktayız. Daha sonra Belediye’nin tramvay atölyesinde ince marangozluk yapmağa başlamış ve 30 seneye yakın hizmetten sonra emekliye ayrılmış ve 3 Mart 1959 tarihinde vefât etmiştir.

Zamanın mümtâz ta’lik-nüvislerinden olan babasından meşk alarak H. 1325/M. 1907 senesinde icâzetine nâ’il olan Mehmed Bâhir Yesârî, ömrü boyunca yazı ile alâkasını kesmemiş olmakla beraber âsârı nâdirdir. Cumhuriyet döneminin önde gelen hattatlarından olan Mustafa Bekir Pekten’e de bir süre ta’lik dersleri vermiştir.

Öte yandan yine babasından öğrenmiş olduğu kemânkeşlik ve yay imâlinde de yegâne-i zaman olan Mehmed Bâhir Yesârî, okçuluğa olan muhâbbeti nedeniyle “Özok” soyadını almış olduğu gibi, Atatürk’ün emri üzerine Necmeddîn Okyay ve kardeşi İbrahim Özok ile birlikte Beyoğlu Halkevi bünyesinde Ok Spor Kurumu nâmıyla kurduğu okulda geleneksel Türk okçuluğunu yaşatmaya ve canlandırmaya çalışmıştır.

Alem kaldırsa bir yerde kaçan sultân-ı Bismillâh
Olur lâhûtiyân ârâyîş-i dîvân-ı Bismillâh
Sırât-ı Müstakîm'i anla hatt-ı istivâsından
Varır Allâh'a toğrı menhec-i âsân-ı Bismillâh"

İran tarzında ta’lik hattının son devrideki en önemli isimlerinden biri olan Mehmed Zekî Dedeefendi, Uğur Derman’ınn naklettiğine göre, hatt-ı ta’liki Sâhib-i Kalem nâmı ile ma’ruf Mirzâ Aka Afşâr’dan öğrenmiştir.  

Osmân Gâzî Türbesi’nin tamirini takiben kapı balasına asılan Şâ’ir Nevres’in yazdığı tarihi ile Mısır Vâlisi Mehmed Alî Paşa’nın oğlu “Küçük” Mehmed Alî Paşa’nın H. 1277/M. 1860-1861 tarihli mezartaşı kitâbesi ve Senih Efendi’nin H. 10 Muhârrem 1278/M. 18 Temmuz 1861 tarihinde taşbasma basılan mersiyesinin yazısı Mehmed Zeki Dedeefendi’nin eser-i kalemidir. Ta’likle bir hayli Mesnevi-i Şerif istinsah etmiş olduğu menkul ise de, herhangi bir nüshasına tesadüf edilmemiştir. Yine ta’likle yazdığı Bayburdlu Zihnî’nin Hikâye-i Garibe adlı eseri İbnülemin’in nezdinde mahfuz iken, şimdilerde istanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. 

"Velâyet bâğının âlî gülî sadberk-i handânı Efendim
Mürşid-i pîrim Cenâb-ı Gavs-ı Geylânî"